Jak uczyć się, żeby nie zapominać?
Celem tekstu jest pokazać Ci na co zwrócić uwagę, żeby uczyć się tak żeby się nauczyć i nie zapomnieć cennych informacji, czyli wskazać Ci najważniejsze elementy procesu uczenia się, które przenoszą informacje do pamięci długotrwałej.
Zrozum
Rozumienie jest fundamentem trwałego zapamiętania, czyli dobrego uczenia się. Umożliwia kojarzenie, organizację informacji oraz podtrzymanie całej konstrukcji (w razie zapomnienia elementu). Za wszelką cenę musisz rozumieć materiał, który masz zapamiętać. Uwierz mi, to znacznie przyspiesza proces zapamiętywania i ułatwia proces przypominania. Dzięki rozumieniu Twoja wiedza będzie stanowiła całość, a wtedy jedne elementy będą kojarzyć się z innymi i przypominać zapomniane informacje.
Jednak, aby zapamiętać informacje, wcale nie trzeba rozumieć wkuwanego materiału. Wystarczy zakuć, czyli powtórzyć kilkanaście – kilkadziesiąt razy. Każdy pewnie słyszał o 3xZ (Zakuj, Zdaj, Zapomnij), niektórzy studenci praktykują jeszcze zasadę 4xZ.
Uczenie się bez zrozumienia materiału jest strasznym marnotrawstwem czasu i energii, w następnym dniu po sprawdzianie, teście, egzaminie zapomina się najmniej 50% tak zdobytego materiału, po dwóch dniach – 70%. Takie straty skutecznie zniechęcają do nauki i budzą wstręt do szkoły. Dlatego zachęcam Cię do bezkompromisowego dążenia do pełnego zrozumienia zdobywanej wiedzy. Jeśli zrozumiesz informację, którą masz zapamiętać, możesz ją prawidłowo skojarzyć, przyporządkować do właściwych kategorii, czyli mówiąc wprost sprawić, że będzie ona powiązana z wieloma innymi informacjami oraz łatwa do przypomnienia i odtworzenia. Jak już zrozumiesz, trudno Ci będzie zapomnieć daną informację, ale niestety jest to nadal możliwe, no, chyba że utrwalisz zdobytą wiedzę. Mam nadzieję, że rozumiesz teraz, że wysiłek włożony w zrozumienie wiedzy jest dobrą inwestycją w siebie.
sprawdź czy rozumiesz
- Rozumiesz, jeśli potrafisz wskazać, przyczyny, mechanizm i konsekwencje, czyli odpowiedzieć na trzy pytania:
- Dlaczego tak się stało?
- Jak to się dzieje?
- Jakie są tego konsekwencje?
- Narysuj schemat, zrób model tego zjawiska.
- Powiedz to, a najlepiej zapisz własnymi słowami.
Skojarz
„Im więcej informacji łączysz, tym więcej zapamiętujesz" Jeannette Vos
Jak już zrozumiesz zdobytą wiedzę, powiąż ją z informacjami, które już posiadasz z tej samej dyscypliny – w ten sposób sprawisz, że ogarniesz cały dział wiedzy – dostrzeżesz, że te wszystkie stanowią spójny system i lepiej go zrozumiesz. Warto kojarzyć nową wiedzę ze starymi informacjami, bo to niewiele kosztuje, a pozwala zapamiętać na zawsze. Im więcej skojarzeń sobie uświadomisz, tym silniej i bardziej wszechstronnie utrwalisz zdobytą wiedzę. Słowem im więcej wiesz, tym łatwiej się uczysz i łatwiej przypominasz potrzebne informacje.
Nasza pamięć działa podobnie jak Internet. Każda strona – informacja jest skojarzona z innymi witrynami – informacjami szeregiem odsyłaczy. W efekcie daje nam to ogromną sieć, która pozwala odnaleźć jedną informację na wiele sposobów, dojść do niej różnymi drogami.
Nasza pamięć jest jak sieć rybacka ukryta pod powierzchnią wody. Wyobraź sobie, że chwytasz jeden węzeł z całej sieci - jedną informację i ciągniesz go w górę. Przypominając sobie jedną informację, przypominasz sobie jednocześnie kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt, kilkaset, a nawet kilka tysięcy innych informacji, które są z nią powiązane. Najlepsze jest jednak to, że robisz to bez najmniejszego trudu, a efekt daje duuużą satysfakcję z szerokości, głębokości i dostępności własnej wiedzy.
możliwości wykorzystania skojarzeń:
- skojarzenia fizyczne – prawa ręka – ta, którą się podaje na powitanie
- skojarzenia wizualne – skojarzenie obrazu z informacją
- łańcuch skojarzeniowy – historyjka konkretyzujące abstrakcyjne pojęcia, pozwala zapamiętać informacje we właściwej kolejności.
- akronim
- wyraz - ułóż wyraz złożony z pierwszych liter pojęć, które musisz zapamiętać
- zdanie - ułóż zdanie, w którym każdy wyraz zaczyna się na literę, na którą zaczyna się pojęcie, które musisz zapamiętać.
Pamiętaj, że najłatwiej zapamiętujemy wyjątkowe, śmieszne, przerażające itp., ale co zrobić, kiedy wiedza w szkole nie zawsze taka jest? To proste: nadaj tym informacjom wyjątkowy, zabawny charakter. Twierdzenie, że dualizm występuje w filozofii Platona, do którego sięga św. Augustyn i Arystotelesa, z którego korzysta św. Tomasz, jest trudne do zapamiętania, ale jak wyobrazisz sobie, że Platon gra w „ene, due, rabe" ze św. Augustynem, a Arystoteles ze św. Tomaszem, a wszyscy bawią się, zaśmiewając przy tym do rozpuku, jak dzieci, to do końca życia zapamiętasz te i wszystkie inne informacje.
Warto więc kojarzyć nowe informacje ze starymi, wykorzystując związki logiczne, bo dzięki temu świeże informacje są trwale związane z utrwalonymi już wcześniej i łatwiej dostępne, gdy ich potrzebujemy.
Przykład
Jeśli dysponujesz wiedzą a antyku, to, ucząc się średniowiecza, wykorzystuj ją: Roland jest podobny do Hektora, bo obaj zginęli w walce, bo obaj bronili swojej ojczyzny, bo...; Tristan i Izolda są podobni do Parysa i Heleny; Król Karol przypomina Edypa etc.
Inna metoda to kojarzenie z życiowym doświadczeniem: Tristan i Izolda przypominają mi jedną znajomą parę: Franka i Zosię; Król Karol jest podobny do mojego ojca, bo...; Maryja podobna jest do mojej ciotki, która...
Kategoryzuj
Staraj się dążyć do tego, by wiążąc ze sobą informacje, jednocześnie je prawidłowo kategoryzować. To pozwala na uporządkowanie wiedzy oraz dostrzeżenie, że wszystko jest ze sobą hierarchicznie ze sobą powiązane.
Kategoria (za słownikiem języka polskiego PWN to «rodzaj lub klasa wyróżnione w jakiejś klasyfikacji; typ, rodzaj, grupa») – to pojęcie-worek np. owoce (podkategorie: cytrusowe, leśne, pestkowe...)
przykład
język polski (podkategorie: językoznawstwo (podkategorie:gramatyka, słownictwo, historia języka), literaturoznawstwo (podkategorie: teoria literatury, historia literatury) itd. )
Zemocjonuj się
Zwróć uwagę na to, że wszystkie wydarzenia, informacje, które wiązały się z silnymi przeżyciami emocjonalnymi, doskonale pamiętasz: najstraszniejszy film, najbardziej bolesne skaleczenie, udział w wypadku, najśmieszniejsza sytuacja, pierwsze doświadczenia itp. Czemu nie wykorzystać tej potężnej broni, jaką są emocje w procesie uczenia? Nie namawiam do wykorzystywania negatywnych emocji (złość, lęk, fobia). Znacznie korzystniej sięgać po śmiech. Nauka naprawdę może być zabawna, przyjemna i w efekcie łatwa. Jedyne co do tego jest potrzebne, to odrobina przesady, karykatury, deformacji. Staraj się wiedzę udziwniać, deformować, tak by Cię śmieszyła.
Poruszenie emocjonalne to doskonałe uzupełnienie rozumienia, kojarzenia, kategoryzacji, ale jeśli nie ma innego wyjścia, to również niezła dla nich alternatywa (silne emocje powiązane z informacjami wystarczą, by zapamiętać coś na zawsze).
Zmotywuj się
Pamiętaj, że najważniejsza jest wiara w to, co robisz, nastawienie na sukces – wtedy wygrasz zawsze więcej, niż zakładasz. Jeśli uczysz się, by nie dostać jedynki – dostaniesz ją, bo lęk (nie ma znaczenia czy uświadomiony, czy nie) przed jedynką paraliżuje Twoją naturalną umiejętność uczenia się lub przynajmniej zmniejsza efektywność uczenia się. Jeśli boisz się nauczyciela, przedmiotu – nauka będzie nieustającą torturą bez szans na nagrodę.
ucz się nie dla ocen
Nie ucz się też dla piątek czy szóstek. Nie ucz się dla ocen - to kompletna porażka. Ocena, którą dostajesz, nie świadczy o Twojej wiedzy, Twoich umiejętnościach – jest to zawsze subiektywna (mniej lub bardziej, ale zawsze nieobiektywna) opinia nauczyciela o stanie Twojej wiedzy w jednym momencie Twojego życia. Chwilę później możesz już sobie przypomnieć odpowiedź na pytanie, na które na sprawdzianie nie odpowiedziałeś. Oceny nie zawsze są sprawiedliwe, nie zawsze oddają Twoją wiedzę i umiejętności, często więc rozczarowują i odbierają motywację do dalszej nauki.
ucz się dla siebie
Musisz wierzyć, że w swoje możliwości oraz zapewnić sobie wewnętrzną motywację, aby uniezależnić się od otoczenia. Ucz się dla siebie, by wiedzieć więcej, by być mądrzejszym człowiekiem, by lepiej rozumieć otaczający świat, by ćwiczyć pamięć, by więcej umieć. Wtedy żadna ocena nie zniechęci Cię do nauki.
Jeśli jakiś nauczyciel, przedmiot wydaje Ci się nudny i nieciekawy. Zapomnij o tym, wymyśl jak sprawić, by nie było to barierą dla Ciebie w zdobywaniu wiedzy. Odnajdź korzyści, plusy, zalety – uświadom je sobie i myśl o nich, by zmienić swoje nastawienie na pozytywne. Ostatecznie możesz zastosować strategię gry. Wyznacz sobie cel, zasady i poziomy do przejścia. Potraktuj naukę jak grę, w której bierzesz udział.
Powtarzaj
Systematyczne powtarzanie to nie luksus zarezerwowany dla najlepszych uczniów, na których słabych i średnich nie stać. To podstawa skutecznej nauki. Powinni sobie ten fakt uświadomić zwłaszcza Ci, którym w szkole nie najlepiej się wiedzie, bo brak systematycznych powtórek jest pierwszą przyczyną szkolnych klęsk.
Powtarzanie nie musi być wcale udręką, która codziennie zabiera wiele godzin. Wystarczy codziennie poświęcić najwyżej 5 minut na każdy przedmiot, aby być zawsze przygotowanym do wykazania się wiedzą nie z 3 ostatnich, ale z kilku, kilkunastu ostatnich lekcji. Przygotowanie do sprawdzianu, pracy klasowej lub egzaminu nie stanowi wówczas większego wyzwania.
Tylko powtarzanie pozwala utrwalić zdobytą wiedzę. Trzeba jednak wiedzieć, kiedy powtarzać żeby zmaksymalizować skuteczność.
ucz się dobrze powtarzając
- Powtórz natychmiast po lekcji.
- Koniecznie powtórz świeżo zdobytą wiedzę przed snem.
- Powtórz na następny dzień.
- Powtórz za tydzień.
- Powtórz za miesiąc.
- Powtórz przed lekcją, sprawdzianem, egzaminem.
ucz się, wiedząc jak powtarzać
Trzeba również wiedzieć jak powtarzać. Najlepszym sposobem na pierwsze powtórzenie wiadomości jest sporządzenie mapy mentalnej obejmującej poznany zakres materiału. Gdy masz już zrobioną mapę mentalną, następne powtórzenia zabierają nie więcej niż kilkadziesiąt sekund. Podobnie, gdy powtarzasz wiedzę z całego działu, dobrze jest sobie zrobić mapę mentalną, która zbierze wszystkie podstawowe zagadnienia w całość.
Ponieważ tworzenie mapy mentalnej jest trudne i czasochłonne proponuję, by skorzystać z darmowego programu FreeMind, który przyspieszy i ułatwi ten proces. Potem taką mapę możesz sobie wydrukować i powiesić na ścianie.
Myśl
Myśl o tym, czego się nauczyłeś. Myśl o tym, do czego tę wiedzę wykorzystać, jak ją można wykorzystać. Nie zostawiaj wiedzy w zeszycie, w podręczniku czy na lekcji. Wychodząc z klasy, rozmawiając z kolegami i koleżankami rozmawiajcie o tym, czego się nauczyliście.